Jak obliczyć SAC, czym właściwie jest i do czego jest nam potrzebny?

Zarówno pod woda jak i na powierzchni zużywamy pewną ilość powietrza. O ile będąc na powierzchni wody, mamy wręcz nieograniczony dostęp do powietrza, tak podczas nurkowania mamy jego ograniczoną ilość. Aby móc zrealizować pewne nurkowania, taki jak nurkowania głębokie, dekompresyjne czy jaskiniowe musimy wiedzieć jakie mamy zużycie powietrza. Współczynnik zużycia powietrza na powierzchni – Surface Air Consumption (SAC) – jest jednym z kluczowych, podstawowych wskaźników w nurkowaniu technicznym ale też w świadomym, rekreacyjnym nurkowaniu. Jeżeli chcesz wiedzieć na jak długo wystarczy Ci butla z powietrzem podczas nurkowania lub jak dużo gazu potrzebujesz na nurkowanie, to musisz obliczyć SAC.

Na ile wystarczy jedna butla nurkowa?

Jest to pytanie powtarzane przez praktycznie wszystkie osoby biorące udział w nurkowaniach zapoznawczych oraz początkujących nurków. Nie ma co się dziwić, każdy jest ciekawy, w końcu mamy do czynienia z czymś całkowicie nowym i z pozoru niedostępnym. A skoro zapas powietrza jest ściśle ograniczony i zdeterminowany przez pojemność butli, to musimy mieć jakiś limit czasu. I owszem limit czasu jest (pomijamy w tym miejscu limity czasów bezdekompresyjnych), ale tak naprawdę zależy on od bardzo wielu czynników, między innymi od naszego SAC. Dlatego też, dobrą odpowiedzią na pytanie na jak długo wystarczy butla z powietrzem na nurkowanie jest odpowiedź „to zależy”, a jeszcze lepszą „nie wiem”. Każdy z nas ma inne zużycie powietrza na powierzchni jak i podczas nurkowania.

Na kursach podstawowych Open Water Diver, zapoznajemy kursantów z czynnikami, które mają bezpośredni wpływ na zużycie powietrza. Część z nich jesteśmy w stanie względnie kontrolować, a na część nie mamy żadnego wpływu. Od czego zależy zużycie powietrza? Możemy wyróżnić kilka podstawowych czynników takich jak: głębokość, czas nurkowania, aktywność, rodzaj nurkowania, sprawność fizyczna, temperatura otoczenia czy umiejętność kontrolowania pływalności. Każdy z przytoczonych czynników, wpływa na nasze zużycie powietrza oraz SAC. Istnieje wiele metod, pozwalających na zmniejszenie zużycia powietrza podczas nurkowania. Możesz o nich przeczytać w tym artykule.

Obliczyć SAC czyli powierzchniowe zużycie powietrza

Współczynnik SAC czyli powierzchniowego zużycia powietrza to nic innego jak ilość powietrza, jaką zużywasz podczas oddychania prze jedną minutę na powierzchni – przy ciśnieniu otoczenia 1 atmosfery (1 bar). Współczynnik SAC to podstawowy parametr, dzięki któremu będziemy w stanie obliczyć ilość powietrza, jaka jest nam potrzebna do zaplanowania nurkowania. No dobrze ale skoro SAC to powierzchniowe zużycie powietrza, a ja jestem pod wodą, to skąd do licha mam wiedzieć ile tego powietrza potrzebuję? Aby poznać pytanie na tą odpowiedź musimy zejść pod wodę, a następnie zastosować drobne poprawki aby wyrównać ciśnienie, do pożądanej przez nas 1 atmosfery (ciśnienie panujące na powierzchni wody).

Aby obliczyć SAC musimy ruszyć się na nurkowanie. Gdy zejdziemy pod wodę, to schodzimy sobie na naszą docelową głębokość – proponuję wybrać sobie głębokość 10 lub 20 metrów aby łatwiej się liczyło naszego SAC. Gdy ogarniemy siebie oraz pływalność, a nasza pozycja jest ustabilizowana, notujemy sobie czas oraz ciśnienie gazu w butli. Następnie przez kolejne 10 minut (lub więcej) pływamy w komfortowym tempie, bez zbędnego przemęczania się. Po upływie określonego czasu notujemy pozostałą ilość gazu w butli. Pamiętaj, aby podczas tych pomiarów utrzymywać się na jednej głębokości. Gdy zgromadziliśmy nasze pomiary, możemy przejść do obliczeń. My na potrzeby omawianego zagadnienia posłużymy się następującymi założeniami:

czas nurkowania: 20 minut
głębokość: 10 metrów
zużycie powietrza: 70 bar
pojemność butli: 12 litrów

Liczymy ilość zużytego powietrza na minutę:

70 bar/20 minut / = 3,5 bar/minutę

Uzyskaliśmy informację o zużyciu powietrza w barach na każdą minutę nurkowania. Pamiętaj, że pomiaru dokonaliśmy na głębokości – w tym przypadku – 10 metrów. Abyśmy mogli określić SAC dokładnie, musimy nasz pomiar przenieść na powierzchnię wody. W omawianym przypadku, przebywamy na głębokości 10 metrów, gdzie panuje ciśnienie 2 atmosfer, więc musimy podzielić nasz wynik przez 2 atmosfery (ciśnienie panujące na głębokości pomiaru).

70 bar/20 minut / 2ata = 1,75 bar na minutę

RMV czyli ilość gazu używanego do oddychania w czasie jednej minuty.

Jeżeli chcielibyśmy znać ilość zużywanego gazu w litrach na minutę, musimy posłużyć się wskaźnikiem RMV. Tutaj musimy znać pojemność naszej butli, z którą nurkujemy. No to liczymy:

70 bar x 12 litrów = 840 litrów zużytego powietrza

870 litrów/20 minut = 42 litrów/min zużytego powietrza na głębokości 10 metrów

42 litry / 2 ata = 21 litrów/min na powierzchni

Pamiętaj, że wynik ten musimy podzielić przez ciśnienie panujące na danej głębokości, czyli w naszym przypadku jest to 2 atmosfery. Tym samym nasz RMV wynosi 21 l/min.

Ile powietrza jest w butli nurkowej?

To jest dobre pytanie, które często przysparza o bóle głowy osoby początkujące. Przyjęło się, że butla pełna to butla nabita do ciśnienia 200 bar. Pamiętać musisz, że są również butle nabijane do ciśnienia 300 bar, lub tak jak to bardzo często ma miejsce w przypadku butli tlenowych, 140-160 bar to butla uważana za pełną. No dobrze ale ile konkretnie powietrza, tlenu, nitroxu lub innego gazu mieści się w mojej butli? Aby znaleźć odpowiedź na to pytanie, wystarczy podeprzeć się bardzo prostą matematyką, z którą poradzi sobie uczeń 2-3 klasy szkoły podstawowej. Aby określić ile powietrza znajduje się w butli nurkowej, należy pomnożyć pojemność butli prze ciśnienie jakie się w niej znajduje.

Ilość gazu = pojemność butli * ciśnienie w butli

Dla pełnej butli 12 litrów nabitej do ciśnienia 200 atmosfer, jest to wynik 2400 litrów gazu.

Wiem jak obliczyć SAC i co teraz?

Dla większości nurków rekreacyjnych, niektórzy nie nurkują gębko, w zamkniętych przestrzeniach konieczność obliczania SAC nie m większego sensu. Dla osób które chcą być bardziej świadomymi nurkami wiedza, w jaki obliczyć SAC może być pomocna w planowaniu lepszych i dłuższych nurkowań.

Ile powietrza jest mi potrzebne?

Jeśli znasz swój wskaźnik SAC jesteś w stanie przewidzieć ile zużyjesz powietrza podczas nurkowania na danej głębokości przez konkretny czas. Tym samym będziesz w stanie bardzo precyzyjnie odpowiedzieć na pytanie na jak długo wystarczy Ci butla nurkowa. Oto przykład:
Chcemy zanurkować na głębokość 30 metrów i spędzić tam 10 minut. Wiemy z poprzednich obliczeń, że nasz SAC to 1,75 bar/min.

Potrzebne powietrze = SAC * ciśnienie na głębokości * czas

Potrzebne powietrze = 1,75 bar/min * 4 ata * 10 minut = 70 bar

I tym samym wiemy, że chcąc pozostać przez ten określony czas, na zaplanowanej przez nas głębokości, potrzebujemy 70 barów gazu dennego.

Na ile wystarczy mi butla?

To co możemy jeszcze obliczyć, to czas na jaki wystarczy nam butla na zaplanowane nurkowanie. Weźmy pod uwagę plan nurkowy z powyższymi parametrami. Zakładamy, że butla nurkowa jest napełniona do ciśnienia 200 bar, wynurzenie rozpoczniemy mając 70 barów w butli pamiętając o tym, aby z 50 barami być już na powierzchni. Zatem na nasze nurkowanie mamy do dyspozycji 130 barów.

Czas = zapas powietrza / ciśnienie na głębokości / SAC

Czas = 130bar / 4ata / 1,75 bar/min = ~ 18 minut

Zatem wiemy, że na głębokości 30 metrów, przy naszym zużyciu powietrza, powietrze w butli wystarczy nam na około 18 minut nurkowania.

Podsumowanie

Jak sam widzisz, nie ma w tym nic trudnego ani skomplikowanego aby obliczyć SAC. Wystarczy notes, chwila wolnego czasu oraz chęci. SAC najlepiej liczyć podczas zwykłego nurkowania np. jak przepływasz z jednego miejsca w drugie. Dzięki temu wyniki Twojego zużycia powietrza będą bardzo miarodajne. Jeżeli chciałbyś uzyskać bardziej precyzyjne pomiary, to należałoby przeprowadzić kilka takich pomiarów i obliczyć ich średnią. Inną alternatywą jest też zakup transmitera do butli, który będzie nam przesyłał informację o ciśnieniu w butli bezprzewodowo do naszego komputera.  Oczywiście rozwiązanie takie jest dużo droższe we wdrożeniu, niż wzięcie w dłoń kartki z długopisem albo notesu podwodnego.

Tym samym mam nadzieję, że już wiesz jak obliczyć SAC i jeszcze bezpieczniej planować swoje nurkowania.